Tarihi ve Turistik Yerlerİlçenin en önemli Turistik merkezi, bir kısmı Adıyaman-Kahta, bir kısmı ise İlçemiz sınırları içerisinde bulunan Nemrut Dağındaki harabelerdir.
Kerer Kalesi
Kerer Kalesi
Haydaran Kaynak Suyu
Şiro Çayı ve Balıkçılar
Pütürge Merkez
Pütürge Evleri
Nemrut Dağı
Dünyanın sekizinci harikası olan ve yüksekliği on metreyi bulan büyüleyici heykelleriyle, metrelerce uzunluktaki kitabeleriyle, UNESCU Dünya Kültür Mirasında yer alan Nemrut, İlçemize 55 Kilometre, Malatya İlimize ise 95 kilometre uzaklıktadır.
Doğu Terasında; Taht üzerine oturmuş Apolon, Bereket Tanrıçası Zeus, Kral Antiochos, Kuvvet Tanrısı Herakles, Kartal ve Aslan Heykelleri bulunmaktadır. Batı Terasında ise; Doğu terasında olduğu gibi dev tanrı heykelleri ve Antiochos`un Tanrılarla tokalaşmasını gösteren heykeller bulunmaktadır.
Nemrut Dağı`nın zirvesindeki eserlerden ilk söz eden ve bunların Asurlular`dan kalma olduğunu tahmin eden, 1881`de Diyarbakır`da yol yapım işlerinde görevli Alman Mühendis Karl Sester`dir. Sester`in verdiği bilgiler doğrultusunda Kraliyet Akademisi tarafından araştırma yapmak üzere bölgeye gönderilen genç bilim adamı Otto Punchtein başkanlığındaki ekip, Nemrut Dağı`nın tepesindeki tümülüs ve tümülüsün doğu ve batı yanlarında oluşturulmuş teraslar üzerindeki devasa heykeller ve çeşitli kabartmalardan oluşan eserler üzerinde çalışır. Uzun çalışmalar sonunda Grekçe yazılı kitabeyi çözen Punchstein, bu eserlerin Kommagene Uygarlığı`na ait olduğunu ve Kommagene Kralı I. Antiochos tarafından yaptırıldığını keşfeder.
Antiochos`un ağzından yazılan kitabe, Nemrud Dağı`nın sımnı ve Antiochos`un yasalarını içermektedir. Daha sonra Alman Mühendis Karl Humann ve İstanbul Arkeoloji Müzesinin kurucusu Osman Hamdi Bey`in de katıldığı Nemrut Dağı çalışmaları 1953`ten 80`li yıllara kadar Amerika`lı Arkeolog Theresa Goell ve Friedrich Karl Dömer ve 1986 yılından itibaren, Dömer`in öğrencisi Sencer Şahin tarafından sürdürülmüştür.
Kommagene Uygarlığının ortaya çıkmasını sağlayan kazılar, Nemrut Dağı`ndan başka Arsameia, Samsat ve Fırat Havzasında gerçekleştirilmiştir. Bölgede yapılan kazılarda ortaya çıkartılan taşınabilir eserler müzelerde, geri kalanları da Milli Park Alanı içerisinde korumaya alınmıştır.
Yunanca "Genler Topluluğu" anlamına gelen Kommagene, ismiyle bağdaşırcasına, Grek ve Pers Uygarlıklarının inanç, kültür ve geleneklerinin bütünleştiği güçlü bir krallıktır. Toros Dağlarındaki çeşitli yolların birleştiği noktada bulunan antik Kommagene Krallığı, Suriye`nin Kuzeyi, Hatay, Pınarbaşı, Kuzey Toroslar ve doğuda Fırat Nehri`nin çevrelediği verimli topraklarda yer almıştır. Tarıma ve hayvancılığa elverişli ve ekonomik önemi yüksek sedir ağacı orınanlarını barındıran Kommagene topraklarının, ilk çağlardan beri yerleşim alanı olarak kullanıldığı civardaki mağara ve arkeolojik buluntulardan anlaşılmaktadır.
Antik dünyanın küçük ancak güçlü ülkesi Kommagene, baba tarafı Pers Krallarından "Krallar Kralı olarak anılan Darius`a ile, anne tarafı Makedonya Hükümdarı Büyük İskender ile akraba olan bir prensin oğlu Mithridates Kallinikos tarafından, İ.Ö.109 yılında bağımsız bir krallık olarak kurulmuştur. Farklı topluluklardan meydana gelen ve ayrı inanç ve kültürlere sahip Kommageneliler arasındaki birliği sağlamak konusunda büyük başarı sağlayan Mithridates Kallinikos, tanrılarla olan bağını kuvvetlendireceği ve böylece ulusunu barış içerisinde yaşatacağı inancıyla ülkesinin çeşitli yerlerinde tapınaklar yaptırınıştır.
Nemrut Dağı ve iki Arsameia şehrindeki kült yapılarıyla Kommagene Krallarının en ünlüsü olan I. Antiochos devri (İ.Ö. 69-38), krallığın en müreffeh dönemdir. Kendi mezarını Nemrut Dağı`nın zirvesine, babası Mithridates I. Kallinikos`un mezarını ise Arsameia`da Eski Kahta çayının kenarına yaptıran 1. Arıtiochos, krallığını ekonomik ve kültürel yönden en üst seviyeye çıkartmıştır.
I. Arıtiochos `tan sonra Kommagene Krallığının parlak dönemleri, haletleri tarafından devam ettirilemez ve İ.S. 29 yılından itibaren Kommagene Kralları Roma tarafından atanır. İ.S. 72`de Romalılar`ın Kommagene`yi istila etmesiyle 200 yıllık krallığın bağımsızlığı tamamen sona erer ve bu tarihten sonra Kommagene topraklan Suriye`nin parçası olarak tarihteki yerini alır.
İ.Ö. 1. Yüzyıla tarihlenen ve orijinali 55 m. olan tümülüsün bugünkü yüksekliği 50 m., çapı 150 metredir. Gündoğumu ve günbatımının tüm ihtişamıyla izlenebildiği bu tepede, Kommagene Kralı I. Antiochos kendisi için görkemli bir anıt mezar, mezar odasının üzerine kırma taşlardan oluşan bir tümülüs ve tümülüsün üç tarafım çevreleyen kutsal alanlar inşa ettirmiştir.
Tümülüs, Kral. Antiochos `un şerefine tertiplenen törenlere mahsus 3 terasla çevrilidir. Doğu, batı ve kuzey teraslan olarak adlandırılan bu alanlardan doğu ve batı teraslarda; sıra halinde dizilmiş blok halinde 8 yontma taşın üst üste oturtulmasıyla oluşturulan 8-1 metre yüksekliğinde muhteşem heykeller, kabartmalar ve yazıtlar bulunmaktadır.
Heykeller, bir aslan ve bir kartal heykeliyle başlar ve aynı düzende son bulur. Hayvanların kralı olan aslan yeryüzündeki gücü, tanrıların habercisi olan kartal ise göksel gücü sembolize eder. Heykeller her iki tarafta da şu şekilde sıralanmıştır: Kral I. Antiochos (Theos); Fortuna (Theichye-Kommagene-Tanrıça), Zeus (Üromasdes); Apollo (Mithras-Helios-Hermes), Herakles (Ares-Artagnes). Zaten tanrı heykellerinin isimleri de hem Grek, hem de Pers dili ile ifade edilmiştir.
Kommagene ülkesinde güneşin doğuşunu ilk gören yer olan doğu terasına sert kayalardan oyulmuş merdivenli yollardan çıkılır. Doğu terası; tanrılar galerisi, atalar galerisi ve sunaktan oluşur. Tanrılar galerisindeki devasa tarın heykelleri anıt mezara sırtını dönmüş biçimde sıralanmıştır. Tanrılar galerisinin 5 heykelinden biri olan Antiochos, güney uçta ilk sırada yer almaktadır. Kendisini tanrılarla aynı kategoride gören Antiochos heykelini bu sıralamaya dahil etmiştir. 2. Heykel Kommagene-Fortuna Latincede şans, uğur, bereket anlamındadır. Heykeller arasında en uzun olan 3. Heykel Zeus-üromasdes, Tanrılar tanrısı Kronos`un oğlu, baş tanrı ve gökler hakimidir. 4. Heykel Apollon-Mithras, Anadolu mitolojisinde baş tanrı Zeus`un oğlu olup ışık ve güneş tanrısıdır. Kuvvet ve kudretin sembolü olan Herakles Anadolu`da Herkül adıyla anılır. Burası batı ve doğu teraslarını birbirine bağlayan 100 metre uzunluğunda bir tören yoludur. 80 metre uzunluğunda tamamlanmamış stel kaideleri bulunur. Muhteşem bir gün batımının izlenebildiği, Doğu terasına benzer şekilde yapılmış batı terasında, tanrılar galerisindeki heykel sıralaması ve heykellerin arkasındaki kült yazısı bazı detaylar hariç aynıdır. Doğu terasından farklı olarak, tanrılar galerisinin kuzey ucunda, dördünde Kral Antiochos `un tanrılarla selamlaşması, diğerinde aslan figürü bulunan, kumtaşından yapılmış 5 kabartma (rölyef) bulunmaktadır. Aslan horoskop olarak bilinen kabartma, 25000 yılda bir meydana gelen astrolojik bir olayın sembolize edilmiş halidir. Doğu ve Batı terasın her ikisinde de tanrı heykellerinin tahtlarını oluşturan taş blokların arkasında Grek harfleriyle yazılmış 237 satırlık uzun bir kült yazıtı NOMOS bulunmaktadır.
Nemrut Dağı
