PÜTÜRGELİLER BİRLİĞİ - PÜTÜRGE HAKKINDA

PÜTÜRGE İLÇESİ GENEL BİLGİLERİ

T A R İ H

Devlet Vilayet Salnameleri

Salnamenin kelime manası yıllık demektir. Salnameler Vilayetlerin İdari yapısı, nüfusu, ve yöneticileri hakkında bilgi vermektedir. Bir bakıma bugünkü tabiri ile, bu eserlere bir Vilayet albümü de denilebilir. Osmanlı Zamanında İlk Devlet Salnamesi Hicri 1263 (Miladı 1847) yılında yayınlanmıştır.

Devlet ve Vilayet Salnamelerinde; Pütürge İlçe olmadan (Şiro) ismi ile bir nahiyedir. (Şiro) bugünkü İlçenin çekirdeği durumundadır. İlçe olduktan sonra Pütürge İsmi ile Diyarbekir, Ma-müretü-l-Aziz (Elazığ) ve Malatya Vilayetlerinin Salnamelerinde yer almıştır.

Pütürge yaklaşık 300 yıl önce "İmrün" (Güzel Yer, İstenen Yer) adı altında kurulmuş,1877 yılında Bucak statüsüne kavuşturularak Kahta ilçesine bağlanmıştır. Kahta İlçesine bağlı bu yer Hicri 1310 senesinde, (Miladi 1892) tarihinde kaza yapılmış, Merkezi İmrün köyü olmak üzere (Pütürge) diye ad verilmiştir. O tarihte kendisine bağlı yerler; boyuna 100, enine 50 kilometrelik alanı kaplayan, Asıl İmrün ile Keferdiz,Bibol,Merdis, Tilmo,Taraksu,Sinan isimlerinde 7 nahiyesi ve 154 köyü vardır.

Daha sonra İlçemiz Mülki taksimatla Elazığ iline bağlanmış, Cumhuriyetin ilanından sonra Malatya iline bağlanmıştır.

Pütürge'nin Malatya'ya Bağlanma İsteği

Pütürge İlçe olduktan sonra Malatya'ya bağlanmak ister. Çünkü Pütürge İlçe olduktan sonra tam 26 yıl Ma'müratü'l-Aziz (Elazığ) İline bağlı kalmıştır. Özellikle coğrafi konumundan dolayı ticari, ekonomik ve sosyal yönden tüm ilişkileri Malatya Sancağı iledir. Bu nedenle; Malatya Sancağına bağlanmak için Dahiliye Nezareti (İçişleri Bakanlığı) ve Meclis-i Meb'üsan Riyaset-i Celilesi ( Millet Meclisi Başkanlığına) telgraf çekilir.

Telgrafta;
"Dört bir yanını kuşatan ormanları, zengin kaynakları ve uçsuz buçaksız yeşillikleri ile, yiğitliğin ve dostluğun güzelliğine laik olan Pütürge Kazasını meydana getiren Nahiyelerin büyük bir kısmının bağlı olduğumuz Ma'müratü'l-Aziz (Elazığ) iline uzaklığının 25 saatten daha fazla olduğu bu münasebetle merkez ve bağlı köylerle, nahiyeleri dahilindeki yüze aşkın köy halkının öteden beri kendilerine gönderilen eşya ve bunlarla ilgili muameleleri, bize 6 ila 12 saat kadar uzaklıkta olan Malatya'da cereyan ettiği ayrıca bütün telgraf ihtiyaçlarının da burada karşılandığı, telgraf hatları ve posta ulaşımının da Malatya'da yapıldığı , mahkemeyle ilgili işlerin de başvuru yerinin Malatya olduğu, ayrıca Fırat Nehrinin Elaziz Kazasında geçtiği iki belde arasında ecel Teknesinden başka bir vasıtanın bulunmaması, her vakit üzüntü verici ölüm olaylarına sebebiyet verdiği, bu durumun Milletin ve Memleketin kaderi üzerinde pek derin yaralar açtığı, bundan dolayı, Kaza Merkezinin daha yakın bir yere bağlanarak rahat ve huzuru sağlamak ve ticari hayatı canlandırmak üzere, Elaziz ile bağımızın koparılarak Malatya'ya bağlanmamıza müsaade buyurulmasını, Kazamıza bağlı Köyler ve civarımız namına ve cümle halkı adına rica ederiz."
Çekilen Telgrafın Tarihi ve Numarası: Çıkış yeri Pütürge, 17 Ocak 1918-92.

C O Ğ R A F Y A

İlçemiz 1181 kilometrelik bir alana sahip olup, 38.80 boylam ve 38.30 enlemleri arasında yer almakta, rakımı 1250 metredir. En yüksek dağları arasında; Kube dağı (2150 mt.), Ulubaba dağı (1397 mt.), Kira dağı (2159 mt.), Giripınar dağı (1252 mt.) yer almakta ilçemizde ova bulunmamaktadır.

İlçemizde en önemli akarsu olarak Şiro çayı ile

Uzuntaş çayı bulunmakta, ancak her iki çayında derin vadilerden geçmesi nedeniyle bu sulardan yeterince faydalanma imkanı bulunmamaktadır.

İlçemiz Doğu Anadolu iklim bölgesine girmekte, yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçmektedir. Yıllık ortalama sıcaklık: 11.9 olup, yıllık en düşük ve en yüksek sıcaklıklar sırasıyla; (-15); ( +40) derecedir.

Ayrıca ilçede son yılların en büyük depremi, Mayıs 2000 de 4.5 şiddetinde yaşanmış olup, küçük çapta maddi hasarlar dışında can kaybına yol açmamıştır.

NÜFUS

2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonucuna göre; İlçenin toplam nüfusu 28.382 olup, bu nüfusu 4.795'i İlçe merkezinde, 23.587'si de köylerde yaşamaktadır.

2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı verilerine göre, İlçe merkezinde yaşayan 6 ve daha yukarı yaş gurubunda bulunan toplam nüfusun •'inin okur-yazar olduğu tespit edilmiştir. Geçen zaman içerisinde ve açılan kurslar sayesinde okur-yazar olmayanların asgariye indirildiği memnuniyetle görülmekte ve bu konudaki faaliyetler ısrarla sürdürülmektedir.

İlçedeki nüfus artış oranı dışa olan göç nedeniyle daima Türkiye nüfus artış oranın altında kalmaktadır. Kilometre kareye düşen kişi sayısı 24 tür.

Sayım Yıllarına Göre

ŞEHİR-KÖY KADIN-ERKEK NÜFUSU
YILLAR   İLÇE MERKEZİ    KÖYLER   KADIN      ERKEK   TOPLAM
1965             2843 41.513       23.721      20.635 44.356
1970             3715 42.299        24.781     21.233 46.014
1975             4878 41.809        22.170     24.517 46.687
1980            4550 45.206        26.083     23.673 49.756
1985             4256 43.664 - - -- 47.920
1990              4359 31.778        19.618     16.519 36.137
2000              4795 23.587        15.274      13.108 28.382

İDARİ YAPI

1950'li yılların başlarında İlçemize bağlı Gerger Nahiyesinin İlçe statüsüne kavuşturularak Adıyaman İli'ne, 1990 Yıllarını başlarında da bu kez Doğanyol Nahiyesinin İlçe statüsüne kavuşturularak Malatya İli'ne bağlanmasına rağmen, İlçemiz halen 1 Merkez, 1 Tepehan olmak üzere 2 Bucak; Nohutlu ve Tepehan olmak üzere 2 Kasaba; 62 Köy ve 178 Mezra ile varlığını sürdürmektedir. Ayrıca İlçe merkezinde 4, Tepehan bucağında 6 ve Nohutlu Kasabasında da 4 Mahalle olmak üzere toplam 14 Mahalle bulunmaktadır.

İlçenin Şiro Havzasında bulunan Ormaniçi, Örmeli, Çengelli, Bakımlı ve Tosunlu Köyleri ile yukarı Şiro Havzasında bulunan Yazıca, Sahilköy ve Başmezra Köyleri hariç, diğer köylerin tamamı dağ Köyleri kapsamında bulunmakta, arazinin özelliği nedeniyle Köyler ve Bağlıları arasında büyük mesafeler bulunmaktadır.

- İlçede 23 adet Kamu Kurum ve kuruluşu bulunmaktadır.
- İlçedeki Kamu Kurum ve kuruluşlarında çalışan toplam 560 personel bulunmaktadır.
- İlçede Kamu Kurum ve Kuruluşların sahip olduğu 267 lojman bulunmaktadır.
- İlçede mevcut 44 adet resmi araç bulunmaktadır.

EKONOMİK YAPI

a) Tarım

İlçede tarım alanın yetersiz olması nedeniyle bu sektörde uğraş veren vatandaşlar ancak kendi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde üretim yapmakta, ayrıca her hangi bir pazar ilişkisi içerisine girilmemiştir. Ancak son zamanlarda Şiro Havzasında bulunan köylerimiz kayısı ziraatına ağırlık vermişlerdir. 2002 yılı içerisinde, İlçede 190.000 Kayısı ağacında toplam 7.000 ton Kayısı üretimi yapılmıştır.

İlçemizde toplam 5700 Hektar Tarım alanı bulunmakta olup, 450 Ha. Hububat, 1920 Ha. Kayısı 400 Ha. Bağ, 230 Ha. Ceviz, 250 Ha. Dağınık Meyve, 190 Ha. Sebze, 130 Ha. Yonca, 50 Ha.Fig, 150.Ha Mısır ekimi yapılmakta olup, ayrıca tarla ürünleri olarak da 185 Ha. Buğday, 18 Ha. Arpa, 20 Ha. Nohut, 8 Ha. Kuru Fasulye ve 200 Ha. Diğerleridir.

İlçenin ekolojik yapısı nedeniyle çiftçilerin çoğunluğu küçük aile işletmeciliği şeklinde sebze üretimi yapılmakta , ayrıca 2002 yılı içerisinde yeni kurulmuş 5 adet ( 6x36) metre sera mevcut olup, 2003 yılında deneme üretimine başlamıştır.
İlçemizde Gündeğer Köyü Tarımsal Sulama Kooperatifi ve Oramiçi Köyü Sulama Kooperatifi olmak üzere 2 tane Tarımsal amaçlı kooperatif bulunmaktadır.

b) Hayvancılık

İlçenin diğer geçim kaynağı hayvancılık olup, genelde ev geçimi tarzında yapılmaktadır. Diğer yandan İlçenin önemli geçim kaynakları arasında bulunan ve özellikle son yıllarda önemli gelişme gösteren arıcılık giderek yaygınlaşmaktadır.

İlçede toplam, 16.000 adet Sığır, 8.000 adet Koyun, 7.200 adet Keçi mevcuttur. Bu hayvanlardan yıllık toplam 24 ton et üretimi ve 43.200 ton Süt üretimi yapılmaktadır. Ayrıca 10.000 adet kümes hayvanından toplam 250.000 yumurta üretimi yapılmaktadır.

c) Arıcılık

İlçemizin diğer önemli geçim kaynaklarından biri olan Arıcılık giderek yaygınlaşmakta, halk bu konuda teşvik edilmekte, zaman, zaman Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı aracılığı ile Arı ve Arı kovanı temin edilerek geri ödemeli ve taksitle vatandaşa dağıtımı yapılmaktadır. Bu teşvikler sonucunda İlçede toplam 450-500 aile Arıcılık yapmakta olup, yaklaşık 7000 Fenni kovanda 110-130, ve 200 Yerli Kovanda 1,5-2 ton Bal Üretimi yapılmaktadır.

d) Madencilik

İlçemizde bol miktarda Profilit Maden rezervleri bulunmakta, bu maden beyaz çimento ve seramik sanayiinde kullanılmaktadır. İlçe genelinde porfilit madeni çıkartan İM-RUN ve İÇEL madencilik adı altında 2 adet şirket bulunmaktadır.

SOSYAL YAPI

a) Sosyal Yapı

Pütürge halkının tamamı inançlarına, gelenek ve göreneklerine bağlıdır. Düğünlerde, bayramlarda ve yaslarda yardımlaşma ve sosyal ilişkiler en üst düzeye çıkar.Bunun içindir ki; Özellikle Arafe gününde Bayram hazırlıkları ve büyüklere verilmek üzere hediye alışverişleri yapılır, alınan hediyeler aynı gün büyüklere verilerek onların rızası alınır. Bayram namazına müteakip kabristan ziyaretleri yapılır, ardından aile büyükleri ziyaret edilerek bayramları kutlanır. Hasta ziyaretleri yapılır, ardından aile büyükleri ziyaret edilerek bayramları kutlanır ve bundan sonra aileye dönülerek, bu kez aile ile birlikte komşularla bayramlaşma yapılır. Düğün törenlerinde de aynı birlik ve beraberliği görmek mümkündür. Bunun sonucu olarak aileden olsun veya olmasın düğün törenine davet edilen herkes icabet eder evlenen veya sünnet olanlara hediyeler alınır ve takılar takılır.Ölümlerde ise, ölen kişinin yakınları üç günden aşağı olmamak kaydı ile kendi evlerinde oturur. İlçe halkının tamamı bu süre içerisinde hane halkını ziyaret eder ve taziyelerini bildirirler. Bu olayda "Küs" olma kaidesi kesinlikle gözetlenmez ve bu vesile ile bir "Barışma" ortamı sağlanmış olur. Ayrıca belirtilen süre içerisinde ölen kişinin evinde bulunan aile efradının yeme ve içme ihtiyaçları tamamen komşuları tarafından yerine getirilir.

b) İş ve Çalışma Hayatı

İlçe nüfusunun büyük bir çoğunluğu köylerde yaşamakta, buna mukabil tarıma elverişli arazi yok denecek kadar az bulunmakta, mevcut olan bu arazi ise intikal suretiyle gün geçtikte küçülmekte, bu araziye bağlı kalan vatandaşlarımız çareyi başka illerde, özellikle İstanbul'a göç etmekte bulmaktadır. İlçenin düz arazisi sadece şiro havzasında bulunmakta olup, burada yaşayan vatandaşlarımız kaysı ziraatı yapmakta ve bu yöremizin vatandaşları göç olayında fazla etkilenmemektedirler.

İlçede herhangi bir sanayi kuruluşunun bulunmayışı, arazinin yetersiz kalması ve köylerimizin tamamına yakının orman köyleri kapsamına alınması hayvancılık sektörünün zora girmesi, halkımızı göçe zorlamış, bu ailelerin bölünmesine neden olmuştur. Ancak bu göçün bir kısmı geçici göç niteliğinde olup, gurbetçi vatandaşlarımız kış aylarında diğer yerlerde, yaz aylarında da kendi köylerinde iş ve gücünde geçirmek zorunda kalmıştır.

c) İlçemizde Meslek kuruluşu olarak; Esnaf ve Sanatkarlar Derneği bulunmaktadır.

d) İlçemizde Vakıf olarak; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ve Diyanet Vakfı o olarak 2 vakıf bulunmaktadır.

e) İlçemizde Dernek olarak;

-Kızılay Derneği, Avcılar ve Atıcılar Derneği, Muhtarlar Derneği,Pütürge lisesi Okul ve Öğrencilerini Koruma Derneği,
-Pütürge Camilerini Yaptırma ve Yaşatma Derneği,
-Pütürge İmam Hatip lisesi Okul ve Öğrencilerini Koruma Derneği,
-Tarım ve Hayvancılık Hizmetlerini Geliştirme derneği,
-Pütürge Devlet hastanesi Geliştirme ve Güçlendirme Derneği.
-Pütürge Emniyet Amirliği Polis Karakolunu Yaptırma ve Yaşatma, Araç Tamir Ettirme Derneği,
-Pütürge Spor Kulübü Derneği,
-Nohutlu Merkez Camii ve Kur'an Kursu Yaptırma ve yaşatma Derneği,
-Pütürge Gençlik Derneği,
-Yüksek Okul ve Fakülte Binası Yaptırma ve Yaşatma Derneği,
-Pütürge Kamu Hizmetlerini Destekleme ve Geliştirme Derneği,
-Aliçeri Köyü Derneği olmak üzere toplam 15 dernek bulunmaktadır.

SPOR

Pütürge Spor Kulübü 1985 yılında kuruldu. 9 yıl 2. Amatör Kümede fotbul oynadıktan, sonra 1994 yılında 2. Amatör Küme birincisi olarak 1. Amatör Kümede top oynamaya başladı., 1995 yılında l. Amatör Küme birincisi olarak Kahramanmaraş'ta yapılan 3. Lig terfi maçlarına katıldı, yapılan bu terfi maçlarında birinci oldu. Adana İlinde yapılan 2. tur maçlarına katılarak burada elendi.

1996 yılında tekrar Malatya'da 1. Amatör Kümede top oynamaya başladı. Aynı yıl birinci olarak, Gaziantep ilinde yapılan 3. lig terfi maçlarına katıldı, bu İlde yapılan terfi maçlarında Grup birincisi, Elazığ ilinde yapılan 2. Grup Terfi maçlarından da grup biricisi olarak 3. lige çıktı. 3. ligde üç yıl top oynayan Pütürge Spor Kulübü tekrar Amatör kümeye düştü. Halen 2.Amatör Kümede top oynamaya devam etmektedir.

KÜLTÜR

Her yörenin kendisine ait örf, adet gelenek ve görenekleri olduğu gibi, , İlçemizin de kendisine göre örf ve adetleri bulunmaktadır.

Kız İstemek :

Evlenecek gencin ailesi, ailelerine uygun bir kız bulduktan sonra oğlan tarafından kız tarafına bir kadın aracı gönderilir. Kadın aracı , kız tarafına durumu izah eder, daha sonra oğlan ve kızın birbirini görmeleri için oğlan, kadın aracı ve bir kadın akrabası ile kız evine gidilir. Kız tarafına misafir olan oğlanın kızı, kızında oğlanı görebilmesi için, kız misafirlere kahve ikram eder. Bir süre sohbet edilir, her iki tarafta aile ortamında görüşüp kararımızı verince haberleşiriz diyerek kız evinden ayrılır. Her iki tarafta uygun gördükten sonra kız tarafı bir gün belirler ve o gün kız tarafından söz almak ve başlık parasını belirlemek üzere, ( başlık parası alma geleneği halen köylerimizde devam etmektedir) oğlan tarafı kendi çevresinde söz sahibi, hatırı sayılır birkaç kişi ile kız evine gidilir. Kız tarafı da aynı şekilde kendi çevresinde söz sahibi, hatırı sayılır birkaç kişi ile gelecek oğlan tarafını beklerler. Oğlan tarafı kız evinde iyi bir şekilde karşılanır, biraz sohbet edildikten sonra oğlan tarafı asıl meseleye gelerek, kız tarafına; "Artık yükümüzü belirleyin der." kız tarafı kendilerince belirlemiş oldukları para miktarını söyler, bundan sonra bu miktarı en aza indirmek için uğraşı başlar, sonucunda belirli bir miktarda durulur, bu miktarı daha da aşağı indirmek için oğlan tarafı ile gelenlerden her biri kalan miktardan bir kısmını kendilerine bağışlanmasını isterler. Kız tarafının ileri gelenleri de, kızın babasına biraz telkinde bulunarak bu miktarın biraz daha düşürülmesi sağlanır, belli bir miktarda karar kılınır ve nişan günü belirlenir.

Nişan (Kına Gecesi) :

Genellikle nişan törenleri Cumartesi günü akşama doğru yapılır. Perşembe günü düğün yapılacak ise de, Çarşamba günü nişan töreni yapılır. Oğlan tarafı akşam yemeği için kesilmek üzere bir veya iki küçük baş hayvan, yapılacak yemek türlerine göre malzeme tuzu da dahil olmak üzere görevlendirilen birkaç kişi ile akşam nişan töreninden önce hazırlanmak üzere kız evine gönderilir. Oğlan tarafı akşam kız evine geldikten sonra oğlanın ailesi tarafından hazırlanan yemekler misafirlere ikram edildikten sonra nişan törenine geçilir. Nişan töreninde, önce yüzükler takılır ardından her iki tarafın getirmiş oldukları takılar takılır.Takı işlemi bittikten sonra kına töreni başlar, Genellikle İlçemiz ve Köylerinde nişan ve düğün törenleri davul ve zurna ile yapılır.

Düğün :

Düğün törenleri oğlan evinde yapılır. Öğleden önce kız evine gidilerek,gelin ve gelinin hazırlamış olduğu çeyiz gelin evinden alınır. Gelinin bulunduğu odanın kapısı, kapı arkası denilen bahşiş verilmeden açılmaz. Ceyiz sandığının üzerine gelinin yakın akrabalarından biri oturarak sandık bahşişi almadan ceyiz verilmez. Gelin damadın evine gedikten sonra düğün törenine burada devam edilir. Gelinin ceyizi açılarak sergi yapılır ve gelen misafirlerin ziyaretine sunulur. Öğle yemekleri düğün evinde verilir ve düğün akşama kadar davul zurna eşliğinde halaylar çekilerek devam eder.

Kirvelik :

Her aile sünnet edeceği erkek çocuğu için kendisine yakın sevip saydığı bir dost ve yakınını, bu dostluk ve yakınlığın daha da pekişmesi için kirve olarak seçer. Kirve, sünnet olacak çocuğa hediyeler alarak çocuğu kendisi tutar.

Yemekler :

İlçemizin Saç Kavurma,İncik Kebabı,Kaburga Doldurma,İçli Köfte, Tarhana,Güveç, Ekşili Köfte, Karaçorba, Cummur, Pirpirimli İsotlu-Acılı Ayran, Bulamaç yemekleri meşhurdur.

Dil :

Anadolu'nun diğer yörelerinde olduğu gibi İlçemizde de şive farklılıkları vardır. Örneğin; yavrum veya çocuğum yerine "Çağam" geliyorum yerine " celirim" ne yapı yorsun yerine " ne edisiz"gibi.

SANAT

İlçemizde yaygın olan; Kilimcilik, Kalayıcılık, Semercilik ve Marangozculuk sanatları, son yıllarda kaybolmaya yüz tutmuştur.

Semercilik:

Köylerimizin dağlık bir alanda bulunması buna paralel olarak da arazilerinin de dağlık ve engebeli olması arazileri ile evleri arasında taşınacak mahsullerini araçlarla taşınmasının imkansız olması nedeniyle hayvanlarla taşınmaktadır.

Bu nedenle; Daha önceleri köylü vatandaşlarımızın bu ihtiyaçlarına cevap verecek, İlçede dört veya beş semerci bulunurken, günümüzde sadece iki tanesi kalmıştır.

Demircilik - Nalbantçılık :

İlçede halen bu sanat dalı ile uğraşan iki esnaf bulunmaktadır.

Marangozculuk :

İlçede Marangozculuk sanattı da diğer sanatlar gibi daha önceleri çok yaygın bir meslek iken son dönemlerde daha hafif ve daha ekonomik Alemünyom doğrma ve Plastik doğrama sektörü çıkınca marangozluk sanatı da yok olmaya yüz tutmuştur. Şu anda ilçede sadece iki marangoz bulunmaktadır.

Kalaycılık :

İlçede kalaycılık çok yaygın bir meslek iken son yıllarda plastik ve porselen ev araç ve gereçlerin yoğun bir şekilde kullanılması sonucunda kalaycılık sanatı yok olmuş, sadece İlçede bulunan bir kalayıcı bazı Köylü vatandaşlarımız tarafından kullanılmakta olan bakır ev araç ve gereçlerini kalaylanması ihtiyacına cevap vermektedir.

Kilimcilik (Celt) :

Özellikle İlçe Merkezinde yaygın olan, ( Halk dilinde Celt olarak tabir edilen) Kilimcilik sanatı İlçeye özgü bir nitelik arz etmekteyken ve bir zamanlar hemen, hemen her evde bulunan el tezgahları bugün tamamen yok olmuştur. Halen birkaç evde bu tezgahlar mevcut ise de bunlar kullanılmamakta, bunun nedeni ise son yıllarda yaşanan sosyal ve ekonomik gelişmeler ve halkın bunlara fazla rağbet göstermemelerinden kaynaklanmaktadır.